چند تا عکس از روستا

عكس از حسين رشنو

آبانبار

اگر به هر گوشه شهر و روستای خودمان نگاهی بیندازیم محال است چشممان به آبانباری هرچند کوچک خیره نشود این بناهای زیبا که میتواند چشمان هر مسافری را ساعتها مبهوت خود سازد بیانگر هوش واستعداد وهنر بی نظیر معماری ایرانی اسلامی است البته اگر به جای جای کشور خود خوب بنگریم آبانبارها را به وفور می بینیم در مناتطق گرم وخشک،در مناطق کوهستانی،در مناطق معتدل شمال کشور وخلاصه در همه جای ایران اسلامی شاهد آنها خواهیم بود.

اما آیا تا به حال به معماری بی نظیر آنها وچگونگی احداث آنها توجه کرده ایم؟

در دوره اسلامي، آب انبار نيز مانند ساير ابنيه شهري در مراكز تجمع، مانند راسته هاي بازار و مراكز محلات و همچنين در كاروانسرا هاي بين راهي احداث مي شده. در شهر هاي گرم و خشك ايران هر محله اي اغلب براي خود يك آب انبار داشته كه توسط اهالي محل احداث مي شده و يا گاهي باني آن يكي از افراد متمكن و خيرخواه محله بوده است. آب انبار توسط اهالي خود محل اداره مي شد و از كسي مبلغي براي استفاده از آن گرفته نمي شد، فقط اهالي محل خرج تعميرات و نگهداري آن را مي پرداخته اند.
در شهر هاي گرم و خشك آب انبار از ابنيه مهم شهري بوده و بناي آن با بادگير هاي بلند و گنبد هاي حجيم از فواصل دور در سيماي شهر خودنمايي مي كرده است. آب انبار هاي مهم داراي سردر هاي ورود بسيار زيبا بوده اند كه با انواع كاربندي ها و مقرنس ها تزيين مي شده و گاهي شعري در جهت سلام بر امام حسين (ع) و لعنت بر يزيد و يا يادآوري خيري كه باني آن انجام داده بر روي كاشي هاي هفت رنگ نقش مي بست. چنانچه ابيات زير قسمتي از اشعار نوشته شده بر روي آب انبار حاج ميرزا حسين عامل در نزديكي ميدان امام ساوه بيانگر آن است.

به سـر فـتـاد مـرا كـه امـر خـيـري را ..... 1 ..... بنـا گـذارم تا گـردم به نـيكـوان ملحق

بناي بركه آبي گذاشتم كه بر هدهد ..... 2 ..... ز سلسـبيل كـزو بـوده آب امـر الـحق

غــريــق عــصـيـان بـودم بـراي نـجـات ..... 3 ..... از ايـن حـقـيـر بـنـا سـاخته يك زورق

ز عـقل رفـت شـوالي بـراي تاريخـش ..... 4 ..... كه تا نويسند ماند ز مـن در اين زورق

بـــراي مــاده تــاريــخ اوخــر، گــفــتــا ..... 5 ..... بـنـوش آب و بـگـو بـر يـزيد لعنت حـق

اگر تا به حال به یک آبانبار خوب توجه کرده باشید حتما متوجه شده اید که مخزن آن همیشه در زیر زمین قرار میگیرد.

به سه دليل مخزن آب انبار را در كليه اقليم ها و مناطق مختلف ايران هميشه در داخل زمين احداث مي كردند:
1 - دليل اول اين كه اگر مخزن بر روي سطح زمين باشد، فشار و نيروي جانبي آب درون آن به ديوار هاي مخزن باعث تخريب آن مي شود و جهت مهار كردن اين نيروي جانبي، احتياج به پشتبند هاي بسيار قطور و تحمل مخارج بسيار بوده است؛ ولي اگر مخزن در داخل زمين قرار داشته باشد، خاك اطراف ديوار مخزن، باعث استحكام و مقاومت آن در برابر فشار آب درون آن مي شود. همچنين در هنگام وقوع زلزله اين نوع آب انبار در مقابل نيرو هاي جانبي زلزله مقاومت بسيار خوبي از خود نشان مي دهد و در زلزله هاي مختلف ايران، آب انبار و ساير ابنيه زيرزميني سالم و يا با آسيب نسبتاً كمي پابرجا مانده اند.
2 - دليل دوم كه اين نيز حايز اهميت مي باشد اين است كه وقتي مخزن آب انبار پاين تر از سطح زمين باشد، آب نهر يا قنات را مي توان به راحتي و به طور طبيعي بر روي آن سوار نمود و احتياج به نيروي اضافي جهت انتقال آب به داخل مخزن نخواهد بود.
3-ودلیل سوم اینکه هر چه به عمق بيشتري از زمين داخل شويم، نوسان درجه حرارت كمتر و پس از عمق 6.5 متري برابر معدل درجه حرارت ساليانه بر روي سطح زمين مي باشد.بنابراين آب آب انبار زيرزميني همانند آب چاه، در زمستان يخ نمي زند و در تابستان خنك و گوارا مي باشد كه براي آشاميدن مزيت بسيار خوبي است.

آیا به درستی از نقش بادگیرها در آبانبارها اطلاع دارید؟

فضاي مخزن هيچ يك از آب انبار هاي حبس نمي باشد و همه آنها دريچه اي جهت تهويه هوا دارند. حبس بودن فضاي مخزن علاوه بر آن كه امكان دسترسي به داخل آن را مشكل مي نمايد، آب را هم بسيار گرم مي كند. مانند اتومبيلي كه در زير آفتاب كليه درب ها و پنجره هاي آن بسته باشد؛ لذا در روز هاي آفتابي فضاي بسته مخزن بسيار گرم مي شود. به علاوه، گرما و رطوبت بسيار زياد داخل مخزن به مصالح و بدنه آن لطمه مي زند. بدين لحاظ كليه آب انبار ها داراي دريچه هاي تهويه بر روي بام مخزن و يا بادگير مي باشند. آب انبار هاي حاشيه كوير مركزي ايران اكثراً دو، چهار و يا شش بادگير در اطراف مخزن دارند.
اين دريچه هاي تهويه و بادگير ها، علاوه بر تهويه فضاي داخل مخزن باعث خنكي و گوارايي آب آن نيز مي شوند، زيرا مقدار تبخير آب در داخل مخزن به دليل جريان هوا افزايش مي يابد و فضاي داخل آب انبار و بالطبع آب موجود در آن خنك مي شود.

روستای حسن آباد میبد نیز دارای چند آبانبار قدیمی میباشد که متأسفانه قسمت اصلی یکی از بهترین آنها که در شکل نمایان است

تخریب شده و اکنون ساختمان دهیاری این روستا در آن دایر میباشد

عتاوه بر این آبانبار که با دو دهانه مورد استفاده مشترک زرتشتیان ومسلمانان این روستا بوده است آبانبار دیگری با بنای خشتی در میان پسته زارهای این روستا قرار دارد که هنوز قسمت اصلی بنای آن پا برجا بوده است

گفته میشود که این بنای خشتی توسط زرتشتیان این روستا برای استفاده ی کشاورزان این منطقه بنا گردیده است